In een eerder verschenen artikel deelden we tips op het gebied van tuinverlichting en gaven we informatie over verschillende soorten, effecten, technieken en stijlen tuinverlichting. 

We spraken daarin ook over het thema veiligheid en we vonden bij Lazy Susan dat we hieraan meer aandacht moesten besteden, dus bij deze. In dit artikel vertellen we je hoe je veilig nieuwe tuinverlichting aansluit, we delen veiligheidstips en we wijzen je op een paar bruikbare youtube-video’s voor als je alles zelf wilt aansluiten. 

Allereerst willen we benadrukken dat als je tuinverlichting wilt aansluiten op het elektriciteitsnet en je geen of zeer weinig ervaring met elektra hebt, dat je dit het beste kunt overlaten aan een professionele, gekwalificeerde elektricien.

Tuinverlichting heeft over het algemeen een laag voltage waardoor het minder gevaarlijk is. Als je met stroom werkt, moet je echter weten waar je mee bezig bent en het spreekt voor zich dat veiligheid van het grootste belang is. 

Dat gezegd hebbende, omdat het laagspanning is, is tuinverlichting minder gevaarlijk en vrij gemakkelijk door iedereen met een beetje elektrische kennis zelf aan te sluiten. 

Een laagspanningssysteem voor tuinverlichting bestaat over het algemeen uit drie onderdelen:

• Transformator

Deze zet de netspanning (230V) om naar een veilige laagspanning (12V of 24V).

• Laagspanningskabels voor buiten

Draagt de stroom van de transformator naar al je tuinverlichting en beschermt tegen vocht en vuil.

• De stopcontacten, fittingen en de tuinverlichting zelf

Het klinkt eenvoudig als we het zo uitsplitsen, maar we ontkomen niet aan een paar waarschuwende woorden... 

Zelfs met laagspanning in je tuin dient een installatie ervan nog steeds onder de bouwvoorschriften te vallen. Als er een nieuw circuit wordt aangelegd, wordt dit geclassificeerd als een toevoeging aan de woning, het is meestal vergunningsvrij maar dient te voldoen aan de NEN-1010-norm of te worden geïnspecteerd.

Tuinverlichting hoeft niet altijd op een apart, eigen circuit te worden aangesloten, maar het zorgt er wel voor dat het de capaciteit kan dragen van welke verlichting je ook wilt installeren, dat die veilig is en voldoet aan de hoogste normen.  

Weet je zeker dat je het correct kunt installeren en dat alle veiligheidsmaatregelen worden nageleefd? De aanpassing wordt dan geclassificeerd als een wijziging aan een bestaand circuit en daarmee ben je volgens de laatste regelgeving niet meldingsplichtig.

Elke elektrische klus die in huis wordt uitgevoerd, zoals het toevoegen van een nieuwe schakelaar/stopcontact om bijvoorbeeld een nieuwe lamp van stroom te voorzien, is nu alleen meldingsplichtig als er een nieuw circuit wordt geïnstalleerd waarbij er sprake is van significante veranderingen aan de hoofdaansluiting. Een nieuwe schakelaar of stopcontact plaatsen hoeft dus niet te worden gemeld of hier heb je geen vergunning voor nodig. 

Je kunt meer te weten komen over regelgeving en de de verschillende soorten elektrische certificeringen op de NEN-website en op de website van het Informatiepunt Leefomgeving voor meer info over nieuwe circuits die aan je woning worden toegevoegd en die moeten voldoen aan het Besluit Bouwwerken Leefomgeving als onderdeel van de Omgevingswet 2024, voorheen: Bouwbesluit 2012. 

NEN 1010 biedt richtlijnen en veiligheidsvoorschriften voor ontwerp, aanleg, inspectie en onderhoud van elektrische installaties en is gebaseerd op de internationale standaard IEC 60364, die de basis vormt voor laagspanningsinstallaties. 

Als je twijfelt, is ons advies om altijd een gekwalificeerde elektricien in te schakelen die is geregistreerd bij bijv. het SCIOS of die als gecertificeerd erkend staat op de website van technieknederland.nl, zodat deze advies kan uitbrengen, het systeem correct en veilig kan installeren en indien nodig het benodigde goedkeuringscertificaat kan afgeven.

Als je het werk zelf uitvoert en een nieuw circuit installeert, moet je de afdeling bouw- en woningtoezicht van je gemeente op de hoogte stellen om al het werk dat je doet te laten inspecteren en goedkeuren.

Kun je je tuinverlichting veilig zelf installeren? 

De meeste tuinverlichting wordt pas geïnstalleerd nadat de bouw van een huis is afgerond. Als je een nieuwbouwhuis koopt, is de kans groter dat je er een eenvoudige beveiligingslamp aantreft dan sfeerverlichting.

Als er nog niets is geïnstalleerd, dien je na te denken over de installatie van tuinverlichting. In de meeste gevallen wordt de stroom aangesloten op een bestaand circuit (de eerder genoemde aanpassing) die zich in het geval van de tuin, meestal aan de achterkant van de woning bevindt, via een gezekerde aftakking.  

Een gezekerde aftakking is een alternatief voor een stekker en stopcontact waarbij een afzonderlijke stroomkring wordt gecreëerd door de installatie op een bestaande stroomkring (zoals een ringleiding) aan te sluiten. Deze gezekerde aftakking beschermt tegen elektrische schokken door overbelasting of kortsluiting doordat ze een zekering gebruiken. 

Je kunt bijvoorbeeld veilig tuinverlichting aansluiten van een interne elektrische bron, zoals een bestaande lichtschakelaar, op een aftakking met zekering, wat zou worden gemarkeerd als een kleine wijziging aan een bestaand circuit. 

We raden nog steeds aan om het circuit te beveiligen met een aardlekschakelaar (RCD) en om voordat er werkzaamheden worden uitgevoerd, te controleren of het circuit de extra belasting die je van plan bent op dat circuit te zetten, veilig aankan.

Hoewel tuinverlichting niet op een eigen circuit hoeft te worden aangesloten, moet je het circuit waaraan je deze toevoegt wel goed isoleren om het te beschermen tegen vocht en vuil. En dat betekent ook dat je hiervoor geschikte kabels, stopcontacten, fittingen, etc. moet gebruiken.

Hoe installeer je veilig je eigen tuinverlichting?

Als je een professional inhuurt, ben je verzekerd van een goede installatie op het gebied van veiligheid en functionaliteit, maar daar hangt wel een prijskaartje aan.

Die kosten zijn echter zeker de moeite waard als je uitgebreide tuinverlichting wilt die veilig is, waarbij je je tuin wilt beveiligen met licht of uitgebreide sfeerverlichting wilt creëren. 

Je hoeft uiteindelijk helemaal geen buitenverlichting op het lichtnet aan te sluiten als je dat niet wilt, er zijn andere 'veilige' opties zoals verlichting op zonne-energie en plug & play-systemen met vooraf gemonteerde connectors die je gemakkelijk zelf kunt installeren. Natuurlijk zitten er voor- en nadelen aan dit soort verlichting.

Lazy Susan's advies luidt: als je het je niet kunt veroorloven om een professional in te huren en je hebt niet voldoende knowhow om het veilig en correct te installeren, overweeg dan zeker een van de hiervoor genoemde opties, maar daarover verder in dit artikel meer.

Als je graag zelf aan de slag gaat, zorg er dan voor dat je over het juiste gereedschap beschikt voordat je aan de slag gaat. Dit is geen klus waarbij je half werk kunt leveren en gebruik kunt maken van verouderd materiaal. 

Een goede contactloze spanningstester is bijvoorbeeld onmisbaar bij het testen of je circuits veilig zijn om mee te werken en om te controleren of ze de juiste en veilige spanning krijgen wanneer ze onder stroom staan.

Als je twijfelt, of als de wet dat voorschrijft, raadpleeg dan altijd een gekwalificeerde elektricien. 

Veiligheidsadvies voor het installeren van tuinverlichting

Wat op dit moment mega populair is in de tuin, is het ophangen van verlichting in de vorm van slingers. Ze voegen sfeer toe en zien er vrolijk uit, hangend aan een pergola of tussen bomen. Maar helaas hebben we ook een paar horrorverhalen over doe-het-zelf-installaties ervan gehoord…

Huiseigenaren gaan ervan uit dat ze deze tuinverlichtingslingers gewoon als een tijdelijke installatie kunnen benaderen, vergelijkbaar met kerstverlichting voor buiten. Vaak gaan ze ervan uit dat ze dit soort snelle en eenvoudige installaties kunnen uitvoeren zonder zich zorgen te maken over de veiligheid ervan of geldende normen. 

Het feit dat het geen permanente verlichtingsinstallatie is, kan ze in feite nog gevaarlijker maken. Om te beginnen mag je alleen armaturen en fittingen met een passende IP-rating voor buiten installeren. Als je een lamp buiten plaatst, moet deze geschikt zijn voor buiten. Zelfs als het onder een afdak in de tuin of onder een dakrand komt te staan, moet het zo gemaakt zijn dat het bestand is tegen vocht en vuil.

Hieronder zullen we de IP-classificaties voor tuinverlichting samenvatten. Als je nieuwe armaturen voor tuinverlichting koopt, is het belangrijk dat je weet welke IP-classificatie ze hebben. 

IP staat voor 'Ingress Protection' (binnendringbescherming) en komt neer op de hoeveelheid stof en vocht dat er in het object of verlichtingsapparaat kan binnendringen en dus hoe 'afgedicht' deze is. Bij de hoogste classificatie spreek je bijvoorbeeld over onder te dompelen verlichting voor een zwembad of vijver. 

Let op dat je altijd de juiste tuinverlichting koopt voor de plek waar je deze wilt plaatsen. Hieronder vind je de verschillende gangbare IP-waarden:  

• IP43

Voor op beschutte ruimtes in de tuin zoals een muur met overhangend dak of een tuinhuis waarbij er sprake kan zijn van spatwater. 

• IP44

Voor in een ruimte in de tuin die blootstaat aan het weer, zoals een muur of pergola.

Het eerste cijfer (4) staat voor bescherming tegen vaste voorwerpen groter dan 1 mm, zoals draadjes of kleine gereedschappen. Het tweede cijfer gaat over de bescherming tegen vloeistoffen.

• IP65

Voor in een ruimte in de tuin die blootstaat aan hevige regen, zoals een tuinpad of terras en kan tegen de waterstraal van bijv. een hogedrukreiniger. 

• IP67

Kan worden ondergedompeld in ondiep water zoals een vijver of waterpartij.

• IP68

Kan worden ondergedompeld in water dieper dan 1 meter zoals een zwembad. 

Het eerste cijfer (6) staat voor een volledige bescherming tegen stof. 

De juiste buitenlampen kopen

Het is niet alleen de armatuur zelf... Zelden worden ze geleverd met bijbehorende lampen vanwege de grote hoeveelheid aan verschillende fabrikanten, merken, etc. die er op de markt verkrijgbaar is. 

De meer gerenommeerde aanbieders van tuinverlichting zullen een geschikte lamp aanbevelen zodat je ze samen kunt kopen (vaak als een bundel met diverse opties op het gebied van lichttype, helderheid en kleur).

Als ze niet samen worden verkocht, is het belangrijk dat je buitenlampen met de juiste spanning koopt. Op de lamp zelf wordt aangegeven welke wattage de lamp nodig heeft en het is belangrijk dat je de richtlijnen volgt en het maximale aantal volt niet overschrijdt. Je kunt lager gaan, maar nooit hoger! 

Je kunt bijvoorbeeld een gloeilamp van 30 watt gebruiken in een lamp die geschikt is voor maximaal 60 watt, maar niet voor 100 watt. Het licht zal niet zo helder zijn, maar het zal voorkomen dat de lamp oververhit raakt, wat de hele fitting ernstig zou kunnen beschadigen of erger.

Sprekende over gloeilampen, de dagen van halogeenlampen zijn ook voorbij, LED is bezig ze te vervangen, en dat is een 100% trend voor de komende jaren. 

De juiste kabels voor in de tuin

Net als lampen is ook de juiste bedrading van cruciaal belang. Gangbare diktes voor tuinverlichting zijn: 10- en 14-gauge draad. Als je een grotere tuin hebt, is het over het algemeen aan te raden om draaddikte 10 te gebruiken om spanningsverlies te voorkomen.

Als je kabels in de grond wilt leggen, doe dat dan altijd na het planten of uit de buurt van een plantenbed of moestuin waar de grond regelmatig moet worden omgewoeld. Je wilt natuurlijk voorkomen dat de kabel per ongeluk wordt beschadigd door tuingereedschap. 

Als je toch kabels door bloembedden of bijvoorbeeld onder een gazon moet leggen, leg deze dan dicht bij de voorste rand, leg ze door een buis voor extra bescherming en begraaf ze indien mogelijk op minstens 20 centimeter diep. 

De juiste maat en het juiste type transformator

De juiste maat en het juiste type transformator kopen is ook van cruciaal belang, want het is de taak van de transformator om de 120 volt stroom van binnenshuis om te zetten in de veilige laagspanningsstroom van 12 volt die je nodig hebt voor tuinverlichting.

Met de omschakeling van halogeen- naar LED-lampen hebben we nu slechts een relatief kleine transformator nodig voor een tuin van gemiddelde grootte. 5-10W en 10-20W zijn populaire wattages die in Nederland voor tuinverlichting worden verkocht.

De grootte is echter sterk afhankelijk van het aantal lampen en het vermogen dat ze nodig hebben... Je moet de benodigde wattage optellen voor elke lamp die je van plan bent te installeren en dat getal zal je vertellen welke maat transformator je nodig hebt.  

Ons advies is om altijd een iets grotere maat transformator te kopen voor het geval je in de toekomst wijzigingen wilt aanbrengen en nieuwe lichtbronnen of andere tuinelementen wilt toevoegen.

Of het nodig is, staat open voor discussie, maar zoals eerder gezegd, zouden we tuinverlichting altijd installeren op een circuit met een aardlekschakelaar.

Op Wikipedia wordt RCD of aardlekschakelaar beschreven als een elektrisch beveiligingsapparaat dat de stroomtoevoer onderbreekt wanneer het een verschil detecteert tussen de stroom die de installatie binnenkomt en de stroom die eruit terugkeert. Dit verschil kan wijzen op een lekstroom, bijvoorbeeld wanneer iemand een elektrisch apparaat aanraakt en een stroom via de aarde naar de grond afvoert. Door deze lekstroom te detecteren en de stroomtoevoer te onderbreken, voorkomt een aardlekschakelaar elektrische schokken en vermindert het risico op brand door lekstromen.

Het gebruik van aardlekschakelaars is in Nederland verplicht in nieuwe elektrische installaties en wordt sterk aanbevolen om ze ook in bestaande installaties te installeren.

Een aardlekschakelaar is ontworpen om bescherming te bieden tegen de risico's van elektrocutie en brand. Bij Lazy Susan geven we altijd de voorkeur aan een veilige aanpak. Als je bijvoorbeeld per ongeluk de buitenkabel doorknipt, voorkomt deze elektrocutie, dus daarom zorgt een aardlekschakelaar volgens ons voor een goede en veilige manier van werken.

Als al het bovenstaande een beetje overweldigend is, wat heel normaal is, ook ons gaat dit af en toe onze pet te boven, dan zijn er twee opties: huur een professional in of installeer een van de veilige alternatieven die we eerder in dit artikel hebben genoemd.

Go Solar

Tuinverlichting op zonne-energie heeft niet zo’n heel goede reputatie, maar de kwaliteit ervan is enorm verbeterd. Oké, ze zullen nooit zo helder of lichtsterk zijn als op stroom (en ze zijn afhankelijk van de zon, iets wat er niet altijd is), maar tegenwoordig zijn er een aantal geweldige exemplaren op de markt te vinden. 

De positieve kant is dat ze milieuvriendelijk zijn en draden en buitenstroom overbodig maken. Plus, ze besparen geld op de elektriciteitsrekening, en laten we eerlijk zijn, dat is iets wat we allemaal goed kunnen gebruiken.

Installeer een plug-and-play tuinverlichtingsysteem

Als je het gemak van installatie op zonne-energie wilt, maar de betere lumen en betrouwbaarheid van bekabelde verlichting, dan is een plug-&-play-kit volgens ons de beste keuze. 

Je kunt tegenwoordig complete 12V plug-&-play verlichtingspakketten voor laagspanning in de tuin bij verschillende online aanbieders en bij de grote bouwmarkten vinden. Ze bevatten alles wat je nodig hebt: een plug-in transformator (voeding), verlichtingsarmaturen en kabels. 

Je hoeft geen bedrading aan te sluiten op het lichtnet, je steekt gewoon de stekker in het stopcontact, plaatst de lampen en sluit de stekkers en verbindingsstukken op elkaar aan. Het is eenvoudig en veilig te installeren, en het belangrijkste is dat je er geen professional voor nodig hebt.

Als je voor deze optie kiest, zoek dan een gerenommeerde fabrikant die een uitgebreid assortiment kits, verlichtingsoplossingen, (vervang)onderdelen, etc. levert, zodat als je bijvoorbeeld extra lampen moet kopen, deze gemakkelijk aan te sluiten en compatibel zijn.

Eén zo'n merk is het Garden Lights-assortiment van Techmar, een compleet 12-volt plug-&-play verlichtingssysteem dat eenvoudig zelf te installeren en eenvoudig uit te breiden is. Zoals zij het zeggen:

“Het 12 volt systeem van Garden Lights is niet alleen makkelijk aan te leggen en eenvoudig uit te breiden, het is ook nog eens veilig voor mens en dier. Met de 12 volt buitenverlichting van Garden Lights geniet je tot in de late uurtjes.”

Video's over de installatie van tuinverlichting

Als je meer advies of inspiratie nodig hebt, dan zijn de volgende video's goed om mee te starten:

De Garden Lights-shop heeft een aantal interessante video's (in het Engels) gemaakt over het Techmar GardenLights-systeem, waar we het hierboven over hadden, waarin je kunt zien hoe eenvoudig het is om het systeem te installeren met het gebruik van hun Flex-kabels.

The DIY Guy heeft deze geweldige tutorial (in het Engels) gemaakt over het installeren van buitenlampen en het aansluiten van tuinverlichting (hierboven). 

De onderstaande video van Be Your Own Handyman @ Home laat zien hoe je een tuinlamp installeert:

En we blijven het herhalen, veiligheid is van cruciaal belang, dus als je je eigen elektrische installatie aanlegt, vergeet dan het volgende niet:

1. Schakel de netstroom uit

2. Schakel de aardlekschakelaar uit

3. Breng anderen op de hoogte van de werkzaamheden en plak tape over de hoofdschakelaar om te voorkomen dat deze per ongeluk weer wordt ingeschakeld als je buiten aan het werk bent.

4. Test elk circuit of de spanning eraf is om er zeker van te zijn dat het veilig is om op te werken 

5. Test alle voltooide werkzaamheden op spanning voordat je ze gaat gebruiken

6. Installeer alles in overeenstemming met de plaatselijke bouwverordeningen 

7. Installeer alles in overeenstemming met de laatste bedradingsvoorschriften

Als je tips hebt voor het veilig installeren van nieuwe tuinverlichting die je wilt delen, laat het dan hieronder weten in de reacties.